درماتیت تماسی و انواع آن

درماتیت تماسی حرفه ای بر اثر استفاده مکرر و طولانی مدت از محصولات بهداشتی، تماس با مواد شیمیایی و پوشیدن دستکش ایجاد میشود. این بیماری به دو نوع تحریکی (Irritant) و آلرژیک (Allergic) طبقه بندی می شود.

درماتیت تماسی تحریکی که نوعی بیماری شایع و غیر آلرژیک است به صورت نواحی خشک، خارش آور، و تحریک شده بر روی پوستی که در تماس با عوامل محرک قرار داشته است، بروز می کند.

اما درماتیت تماسی آلرژیک (حساسیت نوع 4) بر اثر تماس با مواد شیمیایی اکسلریتور که در ساخت دستکش های لاستیکی (مانند لاتکس، نیتریل، و نئوپرن) و همچنین سایر مواد شیمیایی که در محیط های دندانپزشکی وجود دارد (مانند متاکریلات ها و گلوتارآلدهید) ایجاد می شود. درماتیت تماسی آلرژیک معمولا به صورت رآش هایی در اطراف ناحیه تماس یافته خود را نشان میدهد.

حساسیت به لاتکس (نوع 1)

آلرژی به لاتکس (حساسیت نوع 1 نسبت به پروتئین های لاتکس) در واقع نوعی واکنش آلرژیک بدن است که معمولا پس از دقایق و یا حتی ساعت ها بعد از تماس با لاتکس به صورت نشانه های متفاوتی ایجاد می شود.

نشانه های مرسوم این بیماری عبارتند از آبریزش از بینی، عطسه، خارش‌چشم، خارش گلو، کهیر، و خارش های پوستی. سایر نشانه های شدید این بیماری شامل این موارد است: سختی تنفس، سرفه شدید، خس خس سینه، مشکلات قلبی عروقی و گوارشی و در موارد نادر شوک آنافیلاکسی و مرگ (32،225).

انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) در نشست سالانه ۱۹۹۴ برنامه تحقیقاتی خود درباره شیوع حساسیت نوع 1 نسبت به لاتکس در میان کارکنان دندانپزشکی را آغاز کرد. در ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ تقریباً ۲۰۰۰ دندانپزشک، بهداشت کار دهان و دندان، و دستیاردندانپزشکی برای تست پوستی اعلام آمادگی کردند.

بر اساس اطلاعات به دست آمده ۶/۲ درصد از افراد، به این تست پوستی جواب مثبت نشان دادند (226). این پژوهش در پنج سال بعد ادامه پیدا کرد و نشان داد که شیوع این حساسیت به ۴/۳ درصد کاهش یافته است. این کاهش مشابه کاهشی بود که در سایر تحقیقات مشخص شد و احتمالا مربوط به استفاده ازدستکشهای لاتکس با حساسیت زایی کمتر است (236-232).

نقش پودر و پروتئین ها در ایجاد حساسیت

پروتئین هایی که باعث ایجاد حساسیت نسبت به لاستیک طبیعی لاتکس می شوند، به پودر داخل دستکش می چسبند. با پوشیدن دستکش های لاتکس که دارای پودر هستند پروتئین‌های بیشتری به پوست تماس پیدا می‌کنند.

موقع پوشیدن و یا در آوردن دستکش لاتکس دارای پودر، این ذرات در هوا معلق می شوند و به ریه ها و غشاء مخاطی چشم می چسبند (231). در نتیجه، بیماران و کارکنان دندانپزشکی حساس به پروتئین‌های لاتکس دچار عوارض پوستی، تنفسی، و چشمی می شوند. کادر دندانپزشکی بر اثر تکرار این گونه مواجهات ممکن است به مرور به پروتئین های لاتکس حسایت پیدا کنند (236-232).

تحقیقات نشان می دهند که در محیط‌های کاری که از دستکش های لاتکس بدون پودر و حساسیت زایی کم استفاده می شود، پروتئین های ایجاد کننده آلرژی به شدت کاهش یافته، یا غیر قابل تشخیص می شوند (239-237) و علائم ناشی از حساسیت در آنها کمتر بروز می کند.

به دلیل نقش پودر دستکش در انتقال پروتئین های حساسیت زا، NIOSH توصیه می کند اگر از دستکش لاتکس استفاده می کنید، از انواع بدون پودر و دارای حداقل پروتئین استفاده شود (32). دستکش های غیر لاتکس (نیتریل یا وینیل) بدون پودر و با حداقل پروتئین در بازار قابل دسترسی هستند (31،240).

اگرچه واکنش‌های آنافیلاکتیک نسبت به لاتکس بسیار نادر است اما کارکنان دندانپزشکی آمادگی لازم برای برخورد با این موارد اورژانس را باید داشته باشند.

مواردی که باید در مواجهه با حساسیت به لاتکس در نظر داشت

کارکنان و بیماران دندانپزشکی که نسبت به لاتکس حساسیت دارند نباید در تماس مستقیم با موادی که دارای لاتکس هستند قرار بگیرند و محصولات دارای لاتکس باید از نزدیکی آنها دور شوند (31). باید توجه داشت که بیماران دندانپزشکی که دارای سابقه آلرژی نسبت به لاتکس هستند ممکن است بر اثر استفاده از مواد و وسایل دندانپزشکی از جمله رابرکپ هایی که برای بروساژ استفاده می‌شود، را بردم، الاستیک های ارتودنسی و ویال های داروئی، با لاتکس تماس پیدا کنند (241).

وسایل دارای لاتکس که نمی توان از محیط درمانی دور کرد باید بر روی آنها پوشش قرار داد و یا آنها را ایزوله و جداسازی کرد. افراد ممکن است نسبت به مواد شیمیایی که در ساخت دستکشهای لاستیکی لاتکس و سنتتیک کاربرد دارد و همچنین اجزای فلزی، پلاستیکی یا سایر مواد مورد استفاده در دندانپزشکی حساسیت داشته باشند.

بررسی سوابق حساسیتی بیماران و کارکنان دندانپزشکی و اجتناب از تماس با آلرژن های احتمالی می تواند به کاهش واکنش های ناخواسته حساسیتی منجر شود. عوامل مستعد کننده آلرژی به لاتکس شامل این موارد هستند: سابقه هر گونه آلرژی، سابقه بیماری اسپینا بیفیدا (بیماری مهره شکاف دار)، آنومالی های (اختلالات) ادراری تناسلی، آلرژی به میوه های آووکادو، کیوی، خشکبار و موز.

اقداماتی که باید در ارائه درمان به بیماران حساس به لاتکس انجام شود

1) آگاهی داشته باشید که آلرژن های خاموش (Latent) درهوای تنفسی می‌توانند باعث ایجاد علائم آنافیلاکتیک در بیماران حساس به لاتکس شوند. برای بیماران حساس به لاتکس باید دراولین نوبت شیفت کاری درمان‌های دندانپزشکی ارائه شود تا با ذرات پراکنده لاتکس در هوا حداقل تماس را پیدا کنند.

2) اطلاعات لازم درباره حساسیت (به لاتکس) بیماران را به روش های مختلف در اختیار کلیه کارکنان دندانپزشکی قرار دهید از جمله توضیحات کلامی، پروتکل های نوشتاری، علائم از قبل تعیین شده. به این ترتیب آنها مواد دارای لاتکس را به اتاق درمان وارد نخواهند کرد.

3) محوطه های کاری آلوده به پودر لاتکس را به کرات تمیز کنید.

4) همیشه کیت اورژانس را در دسترس داشته باشید و دقت کنید وسایل دارای لاتکس در آن نباشد.

5) آمادگی برخورد با علائم بروز حساسیت در حین اجرای درمان و یا بعد از آن را داشته باشید و در صورت نیاز از کمک تیم پزشکی بهره مند شوید و تا رسیدن آنها توصیه های پزشکی اورژانس را در این خصوص به کار بگیرید (32).