کادر درمان به دو دلیل دستکش دست می کنند. با پوشیدن دستکش مانع انتقال آلودگی از مخاط دهان، خون، بزاق یا سایر ترکیبات عفونی بیمار به دستان خود می شوند. دیگر اینکه احتمال انتقال میکروارگانیسم های موجود بر روی دستان خود به بیماران را کاهش می‌دهند (1,2,7,10).

دستکش هایی که در حیطه پزشکی استفاده می شوند چه دستکش معاینه و چه دستکش استریل جراحی، به قصد استفاده برای تنها یک بیمار تولید می گردند و بعد از استفاده باید دور انداخته شوند. زمان تعویض دستکش دو موقع است. اول موقع کار برای یک بیمار جدید و یا زمانی است که دستکش دچار سوراخ و یا پارگی شود.

پوشیدن دستکش باعث نشستن دست ها نمی شود 

قبل از پوشیدن دستکش باید بهداشت دستها رعایت شود. ممکن است سوراخ های ریزی که به چشم نمی آید در دستکش وجود داشته باشد یا اینکه موقع کار پاره شود و یا موقع درآوردن دستکش دست ها آلوده گردند (187-177, 122). در این موارد احتمال آلودگی زخم ناحیه جراحی و همچنین آلوده شدن دست های کارکنان دندانپزشکی افزایش می یابد.

به علاوه باکتری ها می توانند در زیر دستکش که محیطی مرطوب است رشد کنند به همین دلیل دست ها را باید قبل از پوشیدن دستکش کاملا خشک کرد و بلافاصله پس از درآوردن دستکش آنها را شست.

انواع دستکش

نوع دستکش را بر اساس نوع کاری که قرار است با آن انجام شود باید انتخاب کرد. به عنوان مثال برای اعمال جراحی از دستکش استریل جراحی استفاده می شود(جدول 3) . دستکش جراحی باید استانداردهای FDA را داشته باشد و در مقایسه با دستکش معاینه، امکان تجمع پاتوژن ها بر روی آن به مراتب کمتر باشد تا باعث آلودگی محل جراحی نشود (188). چیدمان وسایل هم باید به گونه ای باشد که جراح به راحتی به دستکش استریل هم سایز دستان خود دسترسی داشته باشد (13).

جدول 3. انواع دستکش و موارد کاربرد آنها

* مشخصات فیزیکی بر اساس ماده سازنده دستکش، تولید کننده، و نوع مواد پروتئینی و شیمیایی  ممکن است متفاوت باشد.

† 1 دارای پروتئین های ایجاد کننده آلرژی لاتکس طبیعی است.

2 رابر ولکانیزه حاوی ترکیبات شیمیایی ایجاد کننده آلرژی

3 دارای ترکیبات تقویت شده یا ترکیبات مقاوم به سوراخ شدگی

4 غیرولکانیزه و بدون ترکیبات شیمیایی دخیل در ساخت رابر

5 نامناسب برای استفاده همزمان با متاکریلات ها

6 مقاوم به بیشتر متاکریلات ها

ᵠ دستکش های مصرفی در پزشکی و دندانپزشکی مانند دستکش معاینه و جراحی و تجهیزات پزشکی مورد تایید FDA. فقط دستکش های تایید شده توسط FDA باید برای مراقبت های درمانی مورد استفاده قرار گیرند.

پاره نشدن دستکش (Glove Integrity)

پژوهش های محدودی در محیطهای دندانپزشکی درباره قابلیت نفوذپذیری مواد مختلفی که در ساخت دستکش مورد استفاده قرار می گیرد انجام شده است. بر اساس شواهد بالینی میزان نفوذ پذیری دستکش به عوامل متفاوتی بستگی دارد که از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:

جنس دستکش (مانند لاتکس ، وینیل و نیتریل)، مدت زمان استفاده از دستکش، نوع کاری که با دستکش انجام میدهند (191-182,184,186,189)، و کارخانه سازنده (194-192). میزان سوراخ شدن دستکش جراحی در خلال انجام اعمال جراحی دهان در محیطهای غیر بیمارستانی از ۶ تا ۱۶ درصد تعیین شده است (181,185,195,196).

پژوهش‌ها نشان دهنده این است که کادر درمان پزشکی و دندانپزشکی از پارگی های بسیار ریزی که در حین کار در دستکش های شان ایجاد می شود آگاهی ندارند(186,190,191,197). در این پژوهش ها مشخص شد که بر اساس نوع دستکش و کاری که انجام می شود، این نقایص از ۳۰ دقیقه تا ۳ ساعت قابل مشاهده هستند. در این تحقیقات زمان مشخصی برای تعویض دستکش پیشنهاد نشده است.

کدام ترکیبات می توانند باعث ایجاد نقص در دستکش شوند؟

در حین انجام درمانهای دندانپزشکی مواد و ترکیبات مختلفی ممکن است با دستکش تماس پیدا کنند (به عنوان مثال مواد ضدعفونی کننده، رزین های کامپوزیتی، و باندینگ ها) که می‌توانند باعث ایجاد نقایصی در دستکش های لاتکس، وینیل، نیتریل یا سایر دستکش ها شوند(206-198).

همچنین دستکش لاتکس ممکن است در سفت شدن مواد قالبگیری وینیل پلی سایلوکسان تداخل ایجاد کند (209-207) اما دستکش های وینیل چنین تداخلی ایجاد نمی کنند (207,208). با توجه به تنوع زیاد مواد دندانپزشکی، دندانپزشکان باید درباره تاثیر این مواد بر جنس دستکش با شرکتهای سازنده مشورت کنند.

به محض ایجاد سوراخ یا پارگی در دستکش باید هرچه سریعتر آن را تعویض کرد (13,210,211). شستشوی دستکش لاتکس با صابون معمولی، کلرهگزیدین، یا الکل ممکن است باعث ایجاد سوراخ های بسیار ریز درون آن شود (177,212,213) که نتیجه‌ای جز آلودگی دست ها به دنبال ندارد(138).

به دلیل ایجاد منافذ بسیار ریز در جداره دستکش شستشوی دستکش لاتکس توصیه نمی شود چون باعث نفوذ مایعات به زیر آن می شود. بعد از استفاده از ژلهای الکلی دست را باید کاملا خشک کرد چون بقایای این محصولات الکلی می تواند باعث افزایش ریسک پارگی دستکش شود (192).

FDA ‏ برای صنایع تولید کننده دستکش مقررات تنظیم می‌کند که شامل دستکش جراحی استریل و دستکشهای معاینه استریل و غیر استریل است. دستکش های چند منظوره ضخیم نیز در محیط های دندانپزشکی استفاده می‌شود اما FDA برای آنها مقرراتی وضع نکرده است زیرا آنها اصالتاً برای استفاده در محیط های پزشکی ارتقای کیفیت پیدا نکرده اند.

مقررات دستکش جراحی سخت گیرانه تر از دستکشهای معاینه است. FDA برای تولید کنندگان دستکش، حداقل سطح کیفیت قابل قبول (حداکثر نقایص مجاز) را وضع کرده است(214) اما حتی دستکش های سالم نیز بر اثر فشارهای مکانیکی (وسایل نوک تیز، ناخن انگشتان یا جواهرآلات)، مجاورت با مواد شیمیایی مانند (dimethyacrylates) و استفاده طولانی مدت، دچار اشکال می شوند.

با رعایت موارد زیر می توان کارکرد دستکش را بهینه سازی کرد

1) کوتاه کردن ناخن ها
2) عدم استفاده از جواهرآلات و
3) استفاده از کنترل های مهندسی و کنترل های حین کار به منظور اجتناب از جراحات ناشی از اشیا تیز.

دستکش جراحی استریل و پوشیدن دو دستکش (Double-Gloving) در جراحی های دهان

پژوهش های محدودی نشان داده اند که اختلافی بین عفونت بعد از کشیدن دندان در صورتی که جراح از دستکش استریل استفاده کند با مواردی که از دستکش غیر استریل استفاده کرده باشد وجود ندارد (215,216). با این حال پوشیدن دستکش های استریل موقع جراحی دارای منطقی قوی است (2,7,137). دستکش استریل امکان انتقال میکروارگانیسم ها از دستان کادر درمان به بیماران و آلودگی دستان تیم جراحی با خون و مایعات بدن بیماران را کاهش می دهد(137).

به علاوه استانداردهای سختگیرانه ای توسط FDA درباره دستکشهای جراحی وضع شده است که در مواجهه با خون، باعث افزایش سطح حفاظتی کارکنان سیستم بهداشتی می شود.

اگرچه تاثیر پوشیدن دو دستکش در جلوگیری از انتقال بیماری ها به اثبات نرسیده است، اکثریت مطالعات نشان داده اند که پارگی دستکش چسبیده به پوست و آلودگی دست جراح به خون هنگامی که از دو دستکش استفاده می شود، به مراتب کمتر دیده شده است (219-181,185,195,196,198,217).

در یکی از پژوهش ها که درباره پوشیدن دو جفت دستکش در حین انجام جراحی دهان و درمانهای معمول دندانپزشکی انجام شده است، معلوم شد که دستکش لاتکس بیرونی در مدت زمان های طولانی (بیش از ۴۵ دقیقه) بیشتر دچار پرفوراسیون می شود و این در حالی است که بیشترین میزان پرفوراسیون (۱۰%) در هنگام جراحی دهان اتفاق افتاده بود (196).

از این پژوهش‌ها چنین بر می‌آید که استفاده از دو جفت دستکش حفاظت بیشتری در مقابل خون برای استفاده کننده در بر دارد (220). به نظر نمی‌رسد که استفاده از یک جفت دستکش تأثیری بر مهارت انگشتان یا احساس لمس آنها در بر داشته باشد (223-221). در پایان لازم به ذکر است که با پوشیدن دستکش های تخصصی مانند دستکش های جراحی ارتوپدی می توان میزان حفاظت در برابر پاتوژنها را افزایش داد (224).