وسایل حفاظت شخصی در دندانپزشکی

وسایل حفاظت شخصی (Personal Protective Equipment=PPE) به منظور جلوگیری از ورود خون یا سایر ترکیبات احتمالی عفونی به داخل پوست و غشاهای مخاطی چشم، بینی، و دهان کارکنان دندانپزشکی طراحی شده‌اند. بر اثر استفاده از اینسترومنت های دندانپزشکی و جراحی چرخشی (مانند توربین و دستگاه جرم گیری التراسونیک) و پوآر آب و هوا اسپری قابل مشاهده ای ایجاد می شود که دارای قطرات بزرگ آب، خون، میکروارگانیسم و سایر دبری ها است.

این ترشحات (Spatter) مسافت کمی را می پیمایند و به سرعت بر روی کف، سطوح اطراف، پرسنل دندانپزشکی یا بیماران می نشینند.

آئروسل در هوا باقی می ماند

اسپری که در بالا از آن یاد شد ممکن است حاوی آئروسل هایی با ذرات کوچک تر از۱۰ میکرومتر باشند. آئروسل ها ممکن است برای مدت مدیدی در هوا معلق بمانند و بتوانند به دستگاه تنفسی راه یابند.

لازم به ذکر است که این اسپری را نباید با ترشحات بزرگی که هندپیس ها یا دستگاه جرمگیری اولتراسونیک ایجاد می کنند اشتباه گرفت. با بکارگیری اقداماتی مانند استفاده از رابردم (172) و ساکشن های قوی باید پخش شدن این قطرات، ترشحات و آئروسل ها را  محدود کرد (2).

تجهیزات حفاظت شخصی اولیه در محیط های دندانپزشکی شامل دستکش، ماسک جراحی، محافظ چشم، شیلد، لباس های محافظ مانند گان و روپوش (سفید) است. قبل از ترک اتاقی که درمان‌های دندانپزشکی در آن ارائه می‌شود باید تمام وسایل حفاظت شخصی را درآورد (13). وسایل حفاظت شخصی غیر یکبار مصرف مانند محافظ چشم و شیلدهایی که کارکنان یا بیماران استفاده می کنند اگر آلودگی های واضحی بر روی آنها مشاهده شود، بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده باید قبل از شروع کار بیمار بعدی با آب و صابون تمیز و در صورت نیاز ضدعفونی کرد (2,13).

بر اساس مقررات OSHA پوشیدن دستکش، ماسک جراحی، محافظ چشم و لباس به منظور کاهش ریسک درگیری با پاتوژن های خونی الزامی است (13). لباس کارهای معمولی مانند شلوار و پیراهن های آستین کوتاه نه توانایی محافظتی دارند و نه جز ء وسایل حفاظت شخصی محسوب می شوند.

ماسک، محافظ چشم و شیلد

در حین ارائه درمانهایی که ممکن است کارکنان دندانپزشکی با ترشحات یا اسپری آلوده به خون یا مایعات بدن بیمار درگیر شوند، استفاده از ماسک جراحی و محافظ چشم الزامی است به شرطی که ماسک بینی و دهان را کاملا بپوشاند و محافظ چشم از طرفین مانع از ورود پاتوژن ها به چشم شود.

محافظ چشم بیماران مانع از ورود ترشحات و دبری های ایجادشده حین ارائه درمانهای دندانپزشکی به چشمان ایشان می گردد. ماسک های جراحی با فیلتراسیون ۹۵ درصدی باکتری ها و جلوگیری از ورود قطرات و ترشحات آلوده به خون و سایر پاتوژن ها باعث حفاظت  کارکنان دندانپزشکی می شوند (173).

لایه خارجی ماسک ممکن است بر اثر آلودگی با قطرات عفونی ناشی از اسپری مایعات دهان و یا بر اثر تماس با انگشتان کادر درمان دچار آلودگی شود. همچنین موقعی که بر اثر رطوبت بازدم، مرطوب می گردد مقاومت آن نسبت به جریان هوا افزایش می یابد که باعث می شود جریان هوا از لبه های ماسک  ورود و خروج بیشتری پیدا کند.  چنین ماسکی باید در بین بیماران و یا حتی موقع ارائه درمان برای یک بیمار تعویض گردد (2,174).

جلوگیری از انتقال سل

در جایی که احتیاط های لازم برای جلوگیری از انتقال عفونتهای هوابرد (Airborne) مانند سل مطرح باشد لازم است از ماسک های تنفسی فیلتردار (Particulate Filter Mask) از جمله N99, N95, یا N100 مورد تایید موسسه ملی سلامت و ایمنی حرفه ای (NIOSH) استفاده گردد (20).

N95 بیانگر توانایی ۹۵ درصدی فیلتراسیون ذرات با قطر یک میکرومتر(1µm) است (فقط ۵ درصد احتمال ورود این ذرات وجود دارد) البته به شرطی که حداکثر جریان ورود و خروجی هوای تنفسی استفاده‌کننده کمتر یا مساوی ۵۰ لیتر در دقیقه باشد که این میزان معادل میزان هوای مصرفی کادر درمان حین انجام وظیفه است.

بر اساس اطلاعات موجود قطرات عفونی بین ۱ تا ۵ میکرومتر قطر دارند بنابراین ماسک مناسب کادر درمان باید توانایی فیلتر کردن ذراتی با این اندازه را داشته باشد.

سطح محافظت یک رسپیراتور ( ماسک تنفسی) بر اساس قابلیت فیلتراسیون ذرات ورودی و میزان تطابق آن با صورت استفاده‌کنندگان تعیین می شود به طوری که با انجام آزمونهای کمی و کیفی مشخص شود که کمتر از ۱۰ درصد از هوای ورودی و خروجی از لبه های ماسک تبادل می شود و مابقی از طریق فیلتر انجام می گردد.

اکثر ماسک های جراحی، استانداردهای  NIOSH را ندارند و نمی توانند فرد را در مقابل باسیل سل (TB) محافظت کنند و فاقد استانداردهای OSHA برای حفاظت تنفسی هستند (174,175). با این حال بعضی ماسک های جراحی که از آنها به عنوان رسپیراتور N95 جراحی یاد می شوند دارای استانداردهای OSHA هستند.

موقع مواجهه با بیمارانی که احتمال انتقال بیماری‌های هوابرد مانند سل وجود دارد استفاده از ماسک بر اساس یک برنامه حفاظتی کامل باید صورت گیرد (175). این برنامه شامل آموزش کارکنان و همچنین آزمون میزان تطابق لبه های ماسک با صورت استفاده کنندگان می باشد.  برای دسترسی به جزئیات این برنامه به این صفحه بروید

http://www.cdc.gov/niosh/docs/99-143

لباس های حفاظتی (Protective Clothing)

لباس ها و وسایل محافظ (مانند گان، روپوش های سفید، دستکش، ماسک، محافظ چشم و شیلد) برای جلوگیری از آلوده شدن لباس های غیر کاری (لباسهایی که در بیرون از مطب پوشیده می‌شوند) و همچنین برای محافظت پوست کارکنان دندانپزشکی در مقابل خون و سایر ترکیبات بدن باید مورد استفاده قرار گیرند (2,7,10,11,13,137).

استانداردهای OSHA درباره پاتوژن های خونی الزام دارد که آستین گان باید به اندازه ای بلند باشد  که ساق دست را تا مچ بپوشاند تا مانع از آلوده شدن پوست ساق دست بر اثر قطرات و ترشحات خون، بزاق یا سایر ترکیبات آلوده شود (13,14).

کارکنان دندانپزشکی به محض مشاهده آلودگی و لکه خون یا سایر ترشحات عفونی باید لباس محافظ خود را عوض کنند. کارکنان دندانپزشکی باید تمام لباس های محافظ را قبل از ترک اتاقی که درمان در آن ارائه می شود، از تن درآورند (13).